Αισθητηριακή επεξεργασία και πως αυτή σχετίζεται με εκδήλωσηέντονης συμπεριφορά στα παιδιά.

Τι κρύβεται πίσω από «δύσκολες» ή «ανεξήγητες» αντιδράσεις παιδιών; 

Πόσες φορές δεν έχουμε δει ένα παιδί να αντιδρά έντονα, να φωνάζει, να αποσύρεται ή να φαίνεται «εκτός ελέγχου»; Συχνά, οι ενήλικες σπεύδουμε να χαρακτηρίσουμε αυτές τις συμπεριφορές ως «ανυπακοή», «αδιαφορία» ή «παραξενιά». Όμως πίσω από αυτές τις στιγμές, υπάρχει συνήθως κάτι πολύ πιο βαθύ: ένας εγκέφαλος που προσπαθεί να διαχειριστεί τον κόσμο μέσα από τις αισθήσεις του. 

Τι είναι η αισθητηριακή επεξεργασία με απλά λόγια; 

Η αισθητηριακή επεξεργασία είναι ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλός μας λαμβάνει, οργανώνει και ερμηνεύει τις πληροφορίες από το περιβάλλον και το σώμα μας. Κάθε παιδί λαμβάνει χιλιάδες ερεθίσματα κάθε στιγμή: ήχους, φώτα, μυρωδιές, κινήσεις, αγγίγματα, εσωτερικά σήματα από το σώμα. Όταν το σύστημα αισθητηριακής επεξεργασίας λειτουργεί αρμονικά, το παιδί αντιδρά με ευελιξία: προσαρμόζεται, συμμετέχει, μαθαίνει. Όταν όμως αυτό το σύστημα δυσκολεύεται να «φιλτράρει» ή να οργανώσει σωστά τις πληροφορίες, τότε η εμπειρία του κόσμου μπορεί να γίνει υπερβολικά έντονη ή καταιγιστική. Και τότε, η συμπεριφορά του παιδιού δεν είναι επιλογή αλλά είναι τρόπος διαχείρισης αυτού που βιώνει εκείνη τη στιγμή και δεν ξέρει πως αλλιώς να το διαχειριστεί. 

Όταν ο κόσμος είναι «πολύς» 

Κάποια παιδιά βιώνουν τον κόσμο υπερβολικά έντονα. Ήχοι μπορεί να τους τρομάξουν ή να τους αναστατώσουν. Ένα ελαφρύ άγγιγμα να τα αναστατώσει και να μην το δέχονται καθόλου. Τα ρούχα να τα ενοχλούν τόσο, που να μην μπορούν να συγκεντρωθούν σε τίποτα άλλο. Αυτές οι αντιδράσεις δεν είναι «δραματοποίηση». Είναι ο τρόπος του εγκεφάλου να πει: «Αυτό για μένα είναι πάρα πολύ πληροφορία, με ενοχλεί, δεν ξέρω πως να το διαχειριστώ». Από την άλλη, υπάρχουν παιδιά που φαίνονται “να αναζητούνε συνεχώς ερεθίσματα”. Χρειάζονται έντονη κίνηση, πίεση ή δυνατή φωνή για να «νιώσουν». Μπορεί να φαίνονται ανήσυχα, να ψάχνουν συνεχώς δράση ή να δυσκολεύονται να μείνουν συγκεντρωμένα. 

Όταν η συμπεριφορά «μιλά» για τις αισθήσεις 

Η συμπεριφορά είναι πάντα ένας τρόπος επικοινωνίας. Ένα παιδί που φωνάζει, που αποσύρεται, που δεν μπορεί να μείνει καθιστό ή που «αντιδρά υπερβολικά», δεν προσπαθεί να μας δυσκολέψει. Μας δείχνει – με τον τρόπο που μπορεί – ότι το νευρικό του σύστημα έχει υπερφορτωθεί ή ότι δεν λαμβάνει αρκετά σαφή ερεθίσματα. Στην εργοθεραπεία, προσπαθούμε να «μεταφράσουμε» αυτή τη συμπεριφορά όχι ως πρόβλημα, αλλά ως μήνυμα. Να δούμε τι προσπαθεί να μας πει το σώμα του παιδιού, τι χρειάζεται για να νιώσει ασφαλές, ρυθμισμένο και επομένως διαθέσιμο για μάθηση ή παιχνίδι. 

Ο ρόλος της εργοθεραπείας 

Η εργοθεραπεία βοηθάει το παιδί να βρει τους δικούς του εξατομικευμένους τρόπους να ρυθμιστεί. Μέσα από πολυαισθητηριακές εμπειρίες, παιχνίδι, κίνηση και ασφαλείς ρουτίνες, το παιδί μαθαίνει να: 

• Αναγνωρίζει τα σήματα του σώματός του («είμαι κουρασμένος», «έχω λάβει υπερβολικά πολλά ερεθίσματα αυτή τη στιγμή»). 

• Σε συνεργασία με τον εργοθερπαευτή βρίσκει τρόπους που το βοηθούν εξατομικευμένα να ηρεμεί ή να ενεργοποιηθεί. 

• Συμμετέχει στις καθημερινές δραστηριότητες με περισσότερη ισορροπία και ευχαρίστηση. 

Η σχέση με τον θεραπευτή είναι κεντρική. Μόνο όταν το παιδί νιώσει αποδοχή και ασφάλεια, μπορεί να πειραματιστεί με νέους τρόπους ρύθμισης. Η θεραπεία δεν είναι να «διορθώσουμε» τη συμπεριφορά, αλλά να κατανοήσουμε τι την προκαλεί και να προσφέρουμε τα εργαλεία που θα επιτρέψουν στο παιδί να διαχειρίζεται τον εαυτό του. 

Από την κατανόηση στην αποδοχή 

Όταν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί κατανοούν τη σχέση ανάμεσα στις αισθήσεις και τη συμπεριφορά, αλλάζει η οπτική τους. Η ερώτηση περνά από το «Γιατί το κάνει αυτό;» στο «Τι προσπαθεί να μας πει;». Και αυτή η αλλαγή ματιάς είναι το πρώτο βήμα για πραγματική υποστήριξη. Η συμπεριφορά δεν είναι ποτέ τυχαία. Είναι ένα παράθυρο στον εσωτερικό κόσμο του παιδιού. Κι όταν αυτός ο κόσμος συναντά κατανόηση και αποδοχή, τότε το παιδί βρίσκει τον δικό του ρυθμό και η ανάπτυξη έρχεται φυσικά.

 Κλείνοντας 

Πίσω από κάθε «δύσκολη» συμπεριφορά, υπάρχει ένα παιδί που προσπαθεί να ρυθμίσει το σώμα και τα συναισθήματά του. Η εργοθεραπεία έρχεται να σταθεί δίπλα του — όχι για να το αλλάξει, αλλά για να το βοηθήσει να κατανοήσει και να αποδεχθεί τον εαυτό του. Όταν το παιδί αισθάνεται ασφαλές μέσα στο σώμα του, όταν γνωρίζει πώς να ρυθμίζεται και όταν το περιβάλλον του το υποστηρίζει με σεβασμό και κατανόηση, τότε όλα τα υπόλοιπα, η μάθηση, η κοινωνική συμμετοχή, η αυτοπεποίθηση βρίσκουν με τη σειρά τους τον δρόμο τους.